Denizli’de yüzyıllar boyunca ticaretin merkezi olan tarihi Kaleiçi Çarşısı eski görkemli günlerini arıyor. Kentte mantar gibi biten AVM’ler karşısında bir süredir eski cazibesini yitiren tarihi çarşı yeniden ayağa kalkmanın telaşını yaşıyor. Gurbetçiler ve düğüncülerin ayakta tuttuğu çarşı corona salgını sonrası son yılların en hareketli dönemini yaşadı. Üstü kapatılan ve çehresi değiştirilen Kaleiçi, 70 değişik meslek grubuna sahip 650 işletmesi ile yeni bir sürece giriyor. Tarihi çarşıdaki bazı meslekler ise çırak olmayışı nedeniyle ölüyor. Bakırcı, kalaycı, demirci ve alemciliğin son ustaları mesleklerini ayakta tutmaya çalışıyor. Denizli’de yüzyıllar boyunca kentin ticaret merkezi olan Bayramyeri’ndeki tarihi Kaleiçi Çarşısı yeni bir sürece giriyor. Kentin dört bir yanında açılan yeni alışveriş merkezleri nedeniyle bir dönem sıkıntı yaşayan çarşı yapılan yenileme çalışmalarının ardından eski görkemli günlerini yeniden kazanmaya çalışıyor. Surlarının çok azı ayakta kalan tarihi çarşıda eski kalenin izleri bugün tamamen silinse de ilk yerleşimin büyük Laodikeia depreminden sonra gerçekleştiği tahmin edilen bölgenin 12’nci yüzyıldan itibaren ticaret merkezi olduğu biliniyor. Roma, Selçuklu ve Osmanlı imparatorluklarının bir parçası olan Kaleiçi Çarşısı’nda hanlar, konaklar ve ahilik localarından geriye bir şey kalmasa da ticaret kültürü varlığını koruyor.

ÇARŞI ESNAFI AYAKTA KALMAYI BAŞARDI

Yöre insanının yanı sıra gurbetçiler ve düğüncülerin ayakta tuttuğu çarşı esnafı geçtiğimiz yıl corona salgını sebebiyle büyük sıkıntı yaşadı. Yurt dışı seyahatlere ve düğünlere getirilen kısıtlamalar nedeniyle yaşanan ertelemeler, bu yıl tarihin en hareketli döneminin yaşanmasına neden oldu. Kaleiçi Güzelleştirme ve Kültür Derneği Başkanı Soner Yıldız; “Salgında düğünler olmayınca neredeyse esnaf batma noktasına geldi. Çarşı esnafı geçmiş deneyimlerden ders aldığı için burada kapanan dükkan olmadı ama insanlar kredi kullanmak, ellerindekinin bir kısmını satmak zorunda kaldı. Bu şekilde ayakta kaldı. Zorlukla da olsa kendini döndürdü” diye konuştu.

“CORONA SONRASI ESKİ CAZİBESİNİ KAZANDI”

Kaleiçi Çarşısında 70 meslek grubunda 650 işyeri bulunduğunu söyleyen Yıldız, “Burada kalaycı, âlemci, kuruyemişçi, giyim, kebapçı gibi çok fazla meslek kolu var. Hareketlilik nisan ayından itibaren başlar ve ekim ayına kadar sürer. Çarşı bu yıl altın devrini yaşadı. Gelemeyen gurbetçiler geldi, ertelenen düğünler yapıldı. Hatta tekrar kapanma olabilir endişesi ile düğünlerini erkene çekenler oldu. Ticari olarak en parlak dönemlerimizden birini geçirdik. Yıllardır çarşının üstünün kapatılması beklentimiz vardı. Şimdi çalışmalar sürüyor. Geçmişte yağmurda rüzgârda alışveriş dururdu. Üstünün kapanması ile birlikte yeni bir dönem başlayacak. Çarşımıza yeni bir kimlik kazandırılıyor” ifadelerini kullandı.

ŞEHİR DIŞINDAN ALIŞVERİŞE GELİYORLAR

Geçmişte müşterilerden fiyat istikrarı konusunda çok sık şikâyet aldıklarını fakat artık durumun değiştiğini söyleyen Yıldız, “İşletmelerimizin büyük çoğunluğu fiyat istikrarını sağladı. E-ticaret gelişti. Kaleiçi’ne çarşının olmayan müşteriler de gelmeye başladı. Aydın, Muğla, Manisa, Adana hatta Konya’dan müşterilerimiz geliyor. AVM’ler ile rekabet mutlaka olacaktır. Biz de ürün, ekip ve fiyat olarak kendimizi yenileyeceğiz. Ayakta kalabilmek için rekabet etmekten başka şansımız yok. Çarşımız yeni çevre düzenlemeleri ve yatırımlar ile değer kazandı. Emlak değerleri yüzde 30 arttı. Çarşının canlılığı arttı daha da fazlası olacaktır. Biz burada marka sahibi firmaları da görmek istiyoruz. Kaleiçi Çarşısı tıpkı Kapalıçarşı, Kemeraltı gibi özel bir yer” diye konuştu. 

ALEMCİ ALİ ERBEY: ALEMCİLİK BİTMEK ÜZERE

Tarihi çarşı içindeki Bakırcılar Caddesi’nde 45 yıldır alemcilik yapan Ali Erbey, Kaleiçi’nde geriye kalan iki ustadan biri. Çıraklıktan başladığını belirten Erbey mesleğinin bitmek üzere olduğunu söyledi. Erbey, “1976 yılından beri bu işi yapıyorum. İlkokuldan çıktıktan sonra dükkana geldim, çıraklıktan başladım. Şimdi bitmek üzere olan mesleklerden biri… Eskiden Denizli’nin alış veriş merkezi burasıydı. Şimdi her taraf alışveriş merkezi oldu. Vatandaş daha çok ayağına gelen hizmeti tercih ediyor. Mahallesinde alabileceği bir hizmet için buraya gelmek istemiyor. Her şeye rağmen çarşının kendi müşterisi var. Burası bir cazibe merkezi ama artık yaptığımız işte emek kurtarmıyor. Bazı kişilerin yatırımı emeğini karşılamıyor” diye konuştu.

BAKIRCI HÜSEYİN OLUK: TAMİR İŞLERİ BİTİYOR

Çarşıda bakırcılık ve tamircilik yapan Hüseyin Onuk eski işlerin kalmadığını belirtti. Tava, tencere, çaydanlık tamiri yapan Oluk, “Kaleiçi’nde 50 yıldır bu işi yapıyorum. Artık tamir işleri bitti. İnsanlar yenisini almayı tercih ediyor. Yakında bu işleri yapacak kimse kalmayacak” ifadelerini kullandı.

BAKIRCI DİLAVER COŞKUN: BU İŞİ YAPACAK NESİL YOK

Çarşıda 56 yıldır bakırcılık ve kalaycılık yapan Dilaver Coşkun ise; “56 yıldır bu işi yapıyorum. Bizden sonra bu işi yapacak nesil yok. Artık bakırcılık bitti. Vücudumuz kaldırmaz oldu. Çırak yetişmiyor. Sanatkarları böyle geride bırakan liseler oldu. Okulların mecburi oluşu olayı bitirdi. Mecbur olunca yetişecek kimse gelmiyor. Gençler bu meslekleri tercih etmiyor. Herkes döner koltuk istiyor. Neylesin bu işi. Bak şu elerimin haline. Böyle yerlere gelecek çırak yok. Üniversiteler tıka basa dolu. Okul bittikten sonra iş mi var? Eskiden bir dükkanda 4-5 çırak olurdu. Bu caddede yüzün üzerinde bakır döven kalaycılık yapan esnaf vardı. Şimdi 6 tane kaldı. Bizim için en önemlisi bu meslek bitiyor” diye konuştu.

DEMİRCİ USTASI ALİ ÖZTÜRK: ÜÇ KİŞİ KALDIK

Çarşı içinde eskiden 47 demirci olduğunu söyleyen demirci ustası Ali Öztürk ise, “Burada 47 dükkan vardı. Üç usta kaldık. Nacak, balta, kürek, satır hepsini üretiyorduk. Yapılmayan bir şey yoktu. Ben 1961’de bu işi yapmaya başladım. İlkokulu bitirdim ustanın yanında çalıştım. En başta körükte çalıştım. O zaman elektrik yoktu. Elektrik 1968’de geldi. İki sene körük çektim. Bakarak öğrendim. İki sene yandan çekiç vurdum. Daha sonra kalfalık yaptım. Bir usta 10 senede yetişiyor. Aklına ne gelirse burada üretilirdi. Hepsi gitti. 72 yaşındayım. Bizler de bırakırsak meslek biter. Para kazandırmayan bir meslek değil. Para kazanmaz mı? Çalışırsan kazanırsın ama çırak yok” ifadelerini kullandı.